استفاده از زایلیتول و سوربیتول در تولید آدامس‌های بدون قند
زایلیتول یک شیرین‌کننده کریستالی با کالری کم است که به طور طبیعی در مواد غذایی گیاهی فیبری و درختان سخت‌چوب وجود دارد. زایلیتول تنها قند الکلی هست که شدت شیرینی معادل ساکارز دارد. اگرچه حلالیت آن در دمای محیط با ساکارز متفاوت است و در دماهای بالاتر حلالیت بیشتری دارد.
زایلیتول به دلیل کالری پایین، متابولیسم غیر وابسته به انسولین، خاصیت پری بیوتیکی، اثرات آنابولیک و افزایش سطح ایمنی، دارای طیف گسترده ای از مزایای بالقوه سلامتی بخش است. زایلیتول به دلیل اثر خنک کنندگی در بسیاری از محصولات غذایی مانند آدامس استفاده می شود.
هنگامی که آدامس زایلیتول برای مدت طولانی جویده می شود، تولید بزاق را تحریک می کند و مواد زائد دهان را از بین می برد. میکروارگانیسم‌های دهان قادر به متابولیسم زایلیتول نیستند، بنابراین مسیر فعالیت میکروارگانیسم‌های عامل پوسیدگی را مهار می‌کند. به دلیل اینکه زایلیتول توسط میکروارگانیسم ها غیرقابل تخمیر است بنابراین، پس از جویدن آدامس زایلیتول، هیچ افتی در pH پلاک دندانی ایجاد نمی‌شود که باعث رمینرالیزاسیون می‌شود.
ساختار زایلیتول دارای یک گروه سه‌گانه است که با کاتیون‌های چند‌گانه مخلوط می‌شود و آن‌ها را از طریق دیواره روده و ترشحات دهان به دندان‌ها منتقل می‌کند؛ بنابراین پوشش‌های دندانی معدنی شده قبل از توسعه پوسیدگی ایجاد می‌شود. همچنین مصرف مداوم زایلیتول به شکل آدامس، تعداد استرپتوکوک موتانس و میزان تشکیل پلاک دندانی را کاهش می‌دهد.
سوربیتول به شکل کریستالی در آدامس برای ایجاد شیرینی استفاده می شود و آدامس ممکن است حاوی ۵۰ تا ۵۵ درصد سوربیتول کریستالی باشد. علاوه بر این، سوربیتول مایع نیز به عنوان یک پلاستیسایزر به آدامس اضافه می شود که از خشک شدن آن جلوگیری می‌کند. همچنین ممکن است مانیتول به آدامس اضافه شود تا میزان جذب رطوبت را کاهش دهد.
در آدامس‌ها، سوربیتول معمولاً به عنوان یک عامل شیرین‌کننده، تحریک کننده بزاق و کاهش تشکیل پلاک اسیدی روی دندان‌ها (مشابه زایلیتول) اضافه می‌شود. جویدن آدامس جریان بزاق را از طریق تحریک چشایی افزایش می‌دهد. سوربیتول در مقایسه با زایلیتول یک سوم اثربخشی را دارد، اما هزینه تولید آن بسیار ارزان‌تر است. برخلاف زایلیتول که توسط میکروارگانیسم‌های دهانی تخمیر نمی‌شود، سوربیتول می‌تواند توسط استرپتوکوکوس موتانس و لاکتوباسیلوس‌ها تخمیر شود اما سرعت متابولیسم کندتری نسبت به ساکارز دارد. بنابراین، سوربیتول به عنوان یک قندالکل همراه با زایلیتول در آدامس ها برای کاهش هزینه‌های تولید استفاده می‌شود.
مصرف روتین آدامس‌های زایلیتول با کاهش میزان پلاک دندانی مرتبط است. علاوه بر این، پلاک دندانی مصرف کنندگان زایلیتول چسبندگی کمتری دارد، زیرا زایلیتول می‌تواند تعداد باکتری استرپتوکوکوس موتانس (باکتری که باعث تشکیل پلاک دندانی می‌شود) را کاهش دهد.
در مطالعات مختلف آدامس دارای زایلیتول با آدامس دارای سایر پلی‌ال‌ها مقایسه شده است. کاهش پوسیدگی در گروه مصرف کننده آدامس زایلیتول در مقایسه با گروه مصرف کننده آدامس سوربیتول/پلیول بیشتر بوده است. بخش عمده ای از زایلیتول در جویدن آدامس طی سه دقیقه حل می‌شود. زمان جویدن نسبتاً کوتاه، تقریباً 5 دقیقه، برای بهینه‌سازی اثرات جویدن آدامس زایلیتول بر سلامت دهان پیشنهاد شده است. دوز روزانه زایلیتول 5-6 گرم یا بیشتر با دفعات مصرف سه بار در روز یا بیشتر در کاهش تعداد استرپتوکوک موتانس و میزان پلاک پیشنهاد شده است.
زایلیتول متعلق به مواد FODMAP (الیگو-، دی-، مونوساکاریدها و پلی ال های قابل تخمیر) است که ممکن است برای افراد مبتلا به اختلالات گوارشی هستند مناسب نباشد. برای مزایای دندانی، دوزهای روزانه نسبتاً کمی از زایلیتول، 5-6 گرم در روز، توصیه می‌شود. شکایت در مورد ناراحتی گوارشی در مطالعات زایلیتول نادر است، حتی اگر دوزهای بالای زایلیتول روزانه 14-20 گرم در روز مصرف شود.
زایلیتول یک ماده افزودنی غذایی تأیید شده توسط FDA است و بنابراین محصولات شیرین شده با زایلیتول مجاز به درج عبارت "باعث پوسیدگی دندانی" نمی‌شوند، هستند.